विराटनगर-पूर्व-पश्चिम राजमार्ग अन्तर्गतको कोशी ब्यारेज छल्न वैकल्पिक सडक निर्माण हुने भएको छ । सुनसरीको पकली हुँदै कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्ष क्षेत्रको माथिल्लो क्षेत्रबाट सप्तरीको कञ्चनपुर जोड्नेगरी वैकल्पिक सडक बनाउन लागिएको हो ।
सञ्चालनमा रहेको कोसी ब्यारेज आयु समाप्त भएकाले नयाँ सडक निर्माण गर्न खोजिएको सडक विभाग अन्तर्गतको आयोजना निर्देशनालय (एडीबी) का उपआयोजना निर्देशक राकेश महर्जनले जानकारी दिए ।
‘कोशी ब्यारेजको आयु समाप्त भइसकेको छ । कुनै पनि समय कोशीको बहावले ब्यारेजमा क्षति पुग्ने सम्भावना छ’, महर्जनले भने, ‘त्यसलाई न्यूनीकरण गर्न नयाँ सडक बनाउन खोजिएको हो । पूर्व-पश्चिम राजमार्गमा पर्ने कोशी ब्यारेज नेपाल भारतको सीमा नजिक क्षेत्र भएर अघि बढ्छ ।
सन् १९६२ मा कोलकाताको ‘जोसेफ एन्ड कम्पनी लिमिटेड’ कम्पनीले कोशी ब्यारेज निर्माण गरेको थियो । त्यससमय पुलको आयु ५० वर्ष तोकिएको थियो । पुल निर्माण भएको ५९ वर्ष पूरा भइसकेको छ । सञ्चालनमा रहेको कोसी ब्यारेजको खोलाको बहाव रोक्न तथा सिँचाइका लागि निर्माण भएको हो । तत्कालिन समयमा पनि कोशीमा नयाँ पुल निर्माण गरे अघि बढ्ने कि भन्ने विकल्पमा छलफल भएको थियो । पुल निर्माण गर्दा लागत बढ्ने र ब्यारेजमाथिबाट गाडी सञ्चालन गर्न सकिने विकल्प देखिएका पुल नबनाई ब्यारेज माथिबाट गाडी सञ्चालनमा ल्याइएको थियो ।
अहिले सरकारले कोशी ब्यारेजको विकल्पमा नयाँ सडक निर्माणमार्फत् कोशी नदीमा पुल निर्माण गर्ने तयारी शुरु गरेको हो । निर्देशनालयले कोशी ब्यारेज छल्न ४ लेनको नयाँ सडक प्रस्ताव गरेको छ । कोरियन परामर्शदाता केईसीसी र नेपाली परामर्शदाता स्वाइल टेष्टले तयार पारेको प्रारम्भिक सम्भाव्यता अध्ययन प्रतिवेदनअनुसार वैकल्पक सडकको लम्बाई ४४ दशमलव २ किलोमिटर हुनेछ ।
यो नयाँ सडक सप्तरीको कञ्चनपुर हुँदै कालिन्चोक, रामपुर, बुद्धनगर, मानपुरजोरा, एकराही, तीनकुने, राजबास, कोशी, भागलपुर, गल्फेरिया, तपेश्वरी, त्रियुगा, मालेट, धरमपुर र सुनसरीको पकलीमा जोडिन्छ ।
यो सडकमा २८ सय ६० मिटरको कोशी पुल र २१५ मिटरको त्रियुगा पुलसहित ३४ वटा पुल पर्छन् । कोशी पुल निर्माण गर्न २१ अर्ब ७४ करोड रुपैयाँ र सडक निर्माण गर्न २० अर्ब ६३ करोड रुपैयाँ लाग्ने विस्तृत परियोजना प्रतिवेदनमा उल्लेख छ । सडक र पुलसहित आयोजना निर्माण गर्न करिब ३३ अर्ब १० करोड रुपैयाँ लाग्ने प्रारम्भिक अनुमान छ ।
तराई भुभागमा १०० किलोमिटर प्रति घण्टा र पहाडी क्षेत्रमा ६० किलोमिटर प्रति घण्टा सवारी गुड्न सक्नेगरी डिजाइन गरिएको छ । सुरुवात चरणमा वैकल्पिक सडक कोशी ब्यारेकको २ किलोमिटर माथिबाट निर्माण गर्ने योजना बनाइएको थियो । कोशी ब्यारेकको ठीकमाथि कोशी टप्पु वन्यजन्तु आरक्षण क्षेत्र पर्ने र यसका साथै पानीको बहाव रोक्न अर्को ब्यारेज निर्माण गर्नु पर्ने थियो ।
कोसी टप्पुको नजिकबाट सडक निर्माण गर्दा त्यहाँको वन्यजन्तुलाई असरपर्ने भएकाले उक्त विकल्पबाट पछि हटेको उनले बताए । लागत घटाउन तथा वन्यजन्तु संरक्षण गर्न आरक्षणभन्दा माथिल्लो क्षेत्रबाट सडक निर्माण गर्न लागिएको हो ।
साथै कोशी ब्यारेकको नजिकबाट सडक निर्माण गर्दा नदीमा ४ किलोमिटर लामो पुल निर्माण गर्नुपर्ने थियो । ब्यारेजका कारण नेपालतर्फको भूभागमा पानीको ठूला ताल निर्माण भएको छ । बर्षायाममा कोशीमा आउने बाढीको प्रभाव पनि यही क्षेत्रमा धेरै पर्नेगर्छ । बाढीका कारण सवारीसाधन आवगनमा बाधा नहोस् भन्न नयाँ विकल्पको खोजिगरिएको उनी बताउँछन् ।
कोशी वन्यजन्तु आरक्षणको माथिल्लो क्षेत्रबाट सडक लैजादा नयाँ ब्यारेज बनाउनु पर्दैन पुल मात्र बनाए पुग्छ । ब्यारेज सहितको पुल निर्माण गर्दा लाग्ने खर्च र पर्यावरण जोगाउन आरक्षणको माथिल्लो क्षेत्र उपयुक्त हुने देखिएको छ ।
